Wat vinden wetenschappers over het fenomeen veilig slapen en wiegendood? We vroegen het Monique L’Hoir en Floortje Kanits, beiden expert op dit gebied. Ze lichten de laatste onderzoeksgegevens toe maar uiten ook hun zorgen over toenemende slaapproblemen, de wildgroei aan zachte materialen en de hype ‘babynestjes’.
Wiegendoodgevallen in Nederland
Monique L’Hoir promoveerde op onderzoek naar risico en preventieve factoren van wiegendood. Ze is gezondheidsbevorderaar bij de GGD Noord- en Oost-Gelderland & onderzoeker bij de Wageningen Universiteit. Ir. Floortje Kanits promoveert bij de Wageningen Universiteit op het onderwerp wiegendood. Ze vertelt: ‘Het doel van mijn onderzoek is: Wat weten we nu van de wiegendoodgevallen in Nederland? Wat zijn de kenmerken en wat kunnen we doen om deze te voorkomen? Kunnen we de preventie nog aanscherpen? Dat geldt voor thuissituaties maar ook in de kinderopvang, omdat hier ook nog steeds kindjes overlijden.’ Recent zijn er twee artikelen gepubliceerd van haar hand. Eén gaat over hoe ouders de veilig slapen adviezen opvolgen. ‘Daarvoor doen we regelmatig peilingen onder ouders. Zo brengen we in kaart wat trends zijn en wat er niet goed gaat’, aldus Floortje. ‘Het andere artikel brengt de risicofactoren van wiegendood in kaart, die natuurlijk samenhangen met de adviezen die tegenwoordig worden gegeven. Tot slot bekijken we ook diverse producten die er op de markt zijn en onderzoeken we de toegevoegde waarde.’
Wijziging in routine als onderbelichte factor?
Een risico-verhogende factor voor wiegendood die soms wat onderbelicht is, is een wijziging in de routine als een baby gaat slapen. Monique L’Hoir hierover: ‘Dan hebben we het niet alleen over het gegeven: ‘ouders aan het werk en baby naar de opvang’, maar het gaat ook over het af en toe te slapen leggen van een baby bij opa en oma op een zacht bed met kussens. Ook de omgeving kan veranderen. Dat zoeken we nu uit. We kijken in ons onderzoek naar de situatie thuis, hoe kindjes slapen, wanneer ze eten, wanneer ze gaan slapen. Daarnaast kijken we naar andere aspecten zoals: hoe licht/donker is de babykamer, hoe staat het met de CO2? Dan volgen we de baby tijdens de ‘oefendagen’ in de opvang en meten we opnieuw thuis en in de kinderopvang. Alleen maar om te snappen waar de verandering in zit. We weten namelijk dat wiegendoodgevallen in de kinderopvang vaak plaatsvinden kort nadat ze er zijn.’
Meer wiegendoodbaby’s in de opvang vergeleken met thuis
Overlijden er dan meer baby’s in de opvang aan wiegendood dan in een thuissituatie? vragen we. Floortje antwoordt: ‘Ja, dat klopt. In 2004 is dat goed uitgezocht. De conclusie was dat er 4 keer zoveel baby’s overleden in de kinderopvang dan verwacht zou kunnen worden op basis van de leeftijd van de kinderen en de tijd die ze gewoonlijk doorbrengen in de opvang op deze leeftijd. Op dit moment gaan we na of dit nog steeds het geval is.’
Slaapproblemen gerelateerd aan continue dragen
Monique L’Hoir vervolgt: ‘Naast wiegendood is er ook SUDI, Sudden Unexpected Death in Infancy,een breder begrip. We zien deze gevallen toenemen en dat is zorgwekkend. Uit alle gesprekken die we voeren, zien we dat de groep moeders die baby’s dragen totdat ze in slaap vallen, lijkt toe te nemen. Er zijn ook baby’s overleden in een babydrager. Als ouders hun kindje voor het eerst naar de opvang brengen krijgen de leidsters steeds vaker een baby die niet geleerd heeft in zijn eigen bedje te slapen. Ook hebben deze baby’s thuis mogelijk moeite met in slaap vallen. Alle stimuli die je een baby aanbiedt om te slapen, daar went een kindje aan. Denk aan het rondjes gaan rijden in de auto, het toevoegen van geluid, bijvoorbeeld van de wasmachine of een föhn. Het dagelijks een keer dragen van een baby, op een min of meer vast moment, kan natuurlijk prima en kan ook fijn zijn voor de ouder en de baby. Maar het doorlopend dragen van een baby lijkt tot gevolg te hebben dat de baby bij de opvang niet gemakkelijk in een bedje kan inslapen.’
Overgang naar kinderopvang loopt niet vloeiend
‘De ouder draagt de verantwoordelijkheid van een baby over aan de kinderopvang, maar daar wil de baby niet slapen, huilt veel en de overgang van thuis naar de opvang loopt niet vloeiend. Dit lijkt een toenemend probleem te zijn. Het thuis al leren inslapen in een eigen bedje, zonder extra stimuli zoals hierboven genoemd, zou kunnen helpen. Een oplossing kan zijn dat de kinderopvang in een vroeg stadium met ouders praat en hen informeert over hoe de overgang van huis naar de opvang beter kan verlopen. Dit kan soepelere gaan als de baby’s al gewend zijn aan het slapen in een bedje. Want het is onmogelijk om 6 draagzakken om de leidsters heen te hangen.’ Ze vervolgt: ‘Werkende ouders, die weten dat ze gebruik gaan maken van de opvang, kunnen hun baby wennen aan het inslapen in een bedje. De baby kan dan lekker slapen, en een uitgeruste baby en uitgeruste ouders dragen ook bij aan een gezonde relatie tussen ouder en kind. Daar wil ik echt een pleidooi voor houden. Er zijn nu heel veel kinderen die hazenslaapjes doen en minder goed drinken. Dit kan tot gevolg hebben dat ouders oververmoeid zijn, relaties gaan wringen… Daarom is het zo belangrijk om deze kennis met elkaar te delen! En natuurlijk ook om de situatie in de kinderopvang werkbaar te houden.’
Toenemend draaggedrag kan voor problemen zorgen
We vragen haar: hoe zit het dan in Afrikaanse of Aziatische landen, daar worden kinderen toch ook veel gedragen? ‘Kinderen in de tropen hoeven niet naar de kinderopvang en er is geen sprake van winterjassen. Heel jonge baby’s worden daar ook niet in een draagdoek gedragen. Je kunt op dit punt de tropen niet vergelijken met onze maatschappij en leefomstandigheden’, aldus Monique.
En zo komen we aan bij de vraag waar dit toenemende draaggedrag vandaan komt. Is het zien van afbeeldingen op social media hier debet aan? Floortje meldt: ‘Treffend is een onderzoek door een student. Zij bekeek ruim 200 foto’s van slapende baby’s op Instagram en wat bleek? Slechts 4% van de foto’s voldeed aan de 4 basisadviezen voor veilig slapen (VeiligheidNL). In de andere foto’s lagen baby’s gefotografeerd in het ouderlijk bed, of een andere slaapplek dan het eigen bedje, op de buik of op de zij, zonder slaapzak of met bijvoorbeeld knuffels!’
Zorg om wildgroei aan zachte materialen, zoals babynestjes
Ze zien uit de landelijke peilingen Veilig Slapen dat baby’s minder vaak op de rug te slapen worden gelegd, maar meer op de buik en zij. Geen positieve trend. Een ander punt van zorg is het toenemende gebruik van babynestjes. Monique: ‘Een babynestje moet stevige wanden hebben en voldoen aan andere veiligheidsrichtlijnen’. Floortje voegt toe: ‘Er is ook veel mis met de reclameteksten. Ik begrijp niet dat ze babynestjes aanprijzen met: om je kindje veilig te laten slapen in de box of bij u in bed. Daar is het niet voor bedoeld en maakt het slapen niet veiliger!’
Lees ook:
Laatste nieuws van VeiligheidNL en richtlijnen
Interview met gecertificeerde slaapcoach Susanne Willekes
Interview met babyconsulent Esther van Bloemen-Bartels
