Diamonds are a scientist’s best friend | Tilburg University (2024)

Diamonds are a scientist’s best friend:hoogtepunten van het laatste OSCT-evenement

Op 27 juni vond een hybride lunchbijeenkomst over Diamond Open Access Journals plaats, georganiseerd door Dr. Ir. Nynke van der Laan, faculteitsambassadeur van Open Science van de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences, en deOpen Science Community Tilburg, in samenwerking met de Universiteitsbibliotheek van Tilburg University. Het evenement was bedoeld om discussies te starten over een duurzame en gemeenschapsgerichte benadering van de toekomst van wetenschappelijke publicaties.

Diamond Open Access verwijst naar publicaties die zonder kosten voor auteurs of lezers beschikbaar worden gesteld, vaak geassocieerd met door wetenschappers geleide en gemeenschapsgerichte benaderingen. Dit model sluit aan bij de principes van bibliodiversiteit, geeft prioriteit aan onderzoek en draagt bij aan de democratisering van kennis en maatschappelijke impact.

Keynote presentatie door Dr. Jan Willem Wijnen

Dr. Jan Willem Wijnen, programmamanager van Openjournals, begon de sessie met een presentatie over Plan S en de rol van Diamond Open Access. Hij gaf context over het landschap van wetenschappelijke publicaties, dat grotendeels gedomineerd wordt door commercieel gedreven uitgeverijen. Dit heeft geresulteerd in een onevenwichtig ecosysteem voor wetenschappelijke communicatie, waarbij veel onderzoek achter betaalmuren wordt gepubliceerd. Als reactie hierop zoekt de onderzoeksgemeenschap naar manieren om onderzoek te democratiseren en publicaties toegankelijker te maken.Deze beweging werd gemarkeerd door deDeclaration of the Budapest Open Access Initiative (2002), gevolgd door deBerlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and the Humanities en deBethesda Statement on Open Access Publishing (beide in 2003).Deze zijn gezamenlijk bekend als de BBB-verklaringen.

Op basis van deze initiatieven lanceerdecOAlition S, een internationaal consortium van financierings- en onderzoeksorganisaties,Plan S in 2018. Dit plan verplicht open toegang tot wetenschappelijke publicaties die vanaf 2021 gefinancierd worden door subsidies. Het plan beschouwt verschillende Open Access routes, waaronder goud (met transformatieve overeenkomsten) en groen Open Access.

Echter, de overgang naar Open Access is trager en minder rechtvaardig verlopen dan verwacht. Het publicatie-ecosysteem wordt gedomineerd door een paar uitgevers die commerciële belangen boven wetenschappelijke en maatschappelijke belangen stellen. Hoewel deze uitgevers Open Access-modellen en zelf-archiveringsbeleid hebben geïmplementeerd, gaan deze vaak gepaard met hoge Article Processing Charges (APC's). Dit maakt het onhoudbaar en oneerlijk, vooral voor onderzoekers uit het mondiale zuiden, en zorgt voor lange embargo periodes. Dit heeft geleid tot onbedoelde gevolgen, zoals het prioriteren van winst boven onderzoek.

Daarentegen wint diamond Open Access aan momentum als een manier om de controle over het publicatieproces terug te krijgen voor de onderzoeksgemeenschap. Deze benadering sluit aan bij de principes die zijn uiteengezet in cOAlition S's voorstel "Towards Responsible Publishing," dat pleit voor een meer open, duurzaam, transparant en rechtvaardig wetenschappelijk communicatiesysteem.

In het Nederlandse onderzoekslandschap ondernemen de onderzoekersgemeenschap en andere belanghebbenden in het wetenschapscommunicatiesysteem, zoals bibliotheken en financieringsinstanties, actie bij het implementeren van Diamond Open Access-initiatieven en het ontwikkelen en onderhouden van de infrastructuur om dit mogelijk te maken en te houden. Een voorbeeld hiervan isOpenjournals, een Nederlands platform voor de publicatie van diamond Open Access tijdschriften dat onderzoekers helpt bij het starten van hun eigen tijdschrift of het 'omzetten' naar diamond Open Access. Met andere woorden, het helpt onderzoekers de controle terug te nemen over hun eigen publicatieprocessen, aangezien onderzoekers naast lezers meestal ook auteurs, redacteuren en recensenten zijn, die een groot deel van de publicatie workflow voor hun rekening nemen. Openjournals, met steun van financiers, bibliotheken en nieuwe universitaire persen, maakt het voor onderzoekers mogelijk om de juiste hulpmiddelen en infrastructuur te verzamelen. Zo kunnen ze hoogwaardige, peer-reviewed en open journals implementeren die een rechtvaardig en evenwichtig systeem voor wetenschappelijke communicatie bevorderen.

Paneldiscussie: praktische implementatie van Diamond Open Access

De paneldiscussie bestond uit Dr. Jan Willem Wijnen, Dr. Maria Mos en Prof. Dr. Ronald Leenes. Zij onderzochten de praktische aspecten van het implementeren van Diamond Open Access en deelden inzichten en ervaringen uit hun eigen initiatieven.

Dr. Maria Mos begon met het introduceren van hetDutch Journal of Appplied Linguistics, dat overstapte van een commerciële uitgever naar een diamond Open Access model. De beslissing om over te stappen op een Open Access tijdschrift werd ingegeven door het feit dat het contract met de commerciële uitgever afliep en de redactieraad full OA wilde gaan. Met de steun van Openjournals en het gemak waarmee de redactieraad eigenaar werd van de titel van het tijdschrift, verliep de overgang van een commerciële uitgeverij naar een door wetenschappers geleide en door de gemeenschap beheerde aanpak soepel. Bovendien was het voorbeeld van Glossa, een tijdschrift in hetzelfde onderzoeksgebied dat in 2015 een soortgelijke overstap maakte, en de betrokkenheid van senior onderzoekers bij de beslissing om over te stappen op diamant, een zeer belangrijk statement. Dit versterkt de stelling dat onderzoekers het tijdschrift maken en niet de uitgever, en dat senior onderzoekers het voorbeeld moeten geven aan hun collega's en aan de toekomstige generatie onderzoekers.

Prof. Dr. Ronald Leenes presenteerdeTechnology and Regulation, een Diamond Open Access tijdschrift ondersteund doorOpen Press Tilburg University. Het tijdschrift is opgericht om het gebrek aan Open Access opties op het gebied van Law, Technology, and Society aan te pakken. Het lanceren van een nieuw Diamond Open Access tijdschrift brengt uitdagingen met zich mee zoals reputatiemanagement en duurzaamheid op de lange termijn. Opnieuw werd de rol vansenior onderzoekers ter discussie gesteld, waarbij de nadruk werd gelegd op de invloed die zij hebben op het publiceren en recenseren. In een zeer interessante discussie met het publiek werd ook gewezen op het belang van het plannen van de publicatiestrategie en het overwegen voor wie te recenseren. Toch zijn dit aspecten waarover beginnende onderzoekers nog niet zo gemakkelijk beschikken door het traditionele beloningssysteem, en de stimulansen die de neiging hebben om voorrang te geven aan een op metriek gebaseerde cultuur die door commercieel publiceren wordt geëxploreerd. Om deze reden zouden senior onderzoekers het voortouw moeten nemen bij het implementeren en bevorderen van meer rechtvaardige en eerlijke publicatiealternatieven, zoals die worden aangeboden door diamanten Open Access tijdschriften.

Vooruitblik

Het evenement werd afgesloten met een discussie over best practices voor de overgang naar door wetenschappers geleide diamond Open Access-tijdschriften. De deelnemers bespraken uitdagingen zoals duurzaamheid, reputatie, kwaliteit en vindbaarheid, en cultuurverandering. De gemeenschapsgerichte benadering die tijdens het evenement werd benadrukt, weerspiegelt een groeiende beweging naar eerlijkere en open wetenschappelijke publicaties, waarbij de onderzoeksgemeenschap van Tilburg University het voorbeeld geeft in 'het terugnemen van de controle'.

We kijken uit naar het volgende evenement van de Open Science Community Tilburg (OSCT)! Blijf op de hoogte enword lid van OSCT!